Plan van aanpak en werkwijze geluidsnabewerking:
Als voorbeeld ga ik uit van een speelfilm met redelijk budget. Uiteraard wordt voor elk project een unieke en toegespitst plan gemaakt, dat afhankelijk van het type project heel anders kan uitpakken. Dit natuurlijk altijd in overleg.
Ik vind het heel belangrijk om al in een vroeg stadium het materiaal en de werkzaamheden te beschouwen als een film. Het is namelijk zo dat de werking van beeld en geluid erg afhankelijk is van het platform waarop het uiteindelijk wordt gepresenteerd. In een bioscoop situatie hoort groot beeld en geluid daarbij. De keuzes en beslissingen die je maakt in elk stadium van de film worden hierdoor beïnvloed en het beste resultaat wordt behaald door gelijk “groot” te denken. Het liefst zou ik dan ook van begin tot eind in een bioscoop zou willen monteren. Dat gaat helaas niet. Maar mijn studio is een soort bioscoopje. Ik projecteer de film op een achterwand van 3 meter breed en hoor al het geluid uit een 5.1 installatie waarvan de 3 voorste speakers achter het doek staan. Ook de klank is zo afgeregeld dat het goed vertaald naar de klank in de bioscoop.
Het begin:
1 – Concept: Door het lezen van het script en eventueel een ruwe versie of definitieve versie van het beeld te bekijken vorm ik een idee wat deze film zou kunnen helpen, wat nodig is om te voldoen aan het uitgangspunt of meer. In overleg met regisseur en producent (en soms ook beeld editor) wordt een plan uitgewerkt. Wat voor soort geluidsbeeld werkt het best voor deze productie; realistisch, gestileerd, druk, leeg, over de top ….. en wat is nodig om dat te bereiken. Het is vaak lonend om al na te denken over geluid nog voor de film wordt opgenomen. Een sounddesigner kan ideeën aandragen en inspireren die gevolgen zouden kunnen hebben voor de keuzes die worden gemaakt nog ver voor de geluidsnabewerking.
2- Dialog montage: Het monteren van het het set geluid zoals gebruikt in de beeldmontage. Dit is niet alleen alles netjes op zijn plek zetten en opschonen. Door bijvoorbeeld de stukjes dialoog die iets minder uit de verf komen (kan zijn door technische problemen of door verspreking of tegenvallende acteer prestatie) te vervangen met betere versies uit andere takes kan enorm veel worden gewonnen. Ook kan rust en flow worden aangebracht door storende elementen te verwijderen. Vaak heeft het geluid zoals het uit de montage komt een grote onrust omdat het een lappendeken is van aan elkaar geplakte momentjes. Door de dialoog goed te monteren ontstaat er weer continuïteit en wordt het verhaal al in de basis (direct geluid) goed verteld.
3 – ADR: Ook wel nasynchronisatie genoemd. Soms is er op de set niet het juiste gezegd of is het verstoord en niet verstaanbaar. Als er geen alternatief in een andere take is kun je het opnieuw opnemen in een gecontroleerde situatie. Dit gebeurt veelal in een geluidstudio maar soms is het nodig om uit te wijken naar een “echte” lokatie zoals buiten. Door de acteur of actrice niet statisch achter een grote studio microfoon te zetten, maar de dynamiek van de set na te bootsen inclusief een hengelaar die met een set microfoon de performance kan volgen, voorkom je dat in het eindresultaat de ADR opvalt.
3 – Fx en Ambiances: Doordat de geluidstechnicus op de set zijn uiterste best doet de dialogen zo verstaanbaar mogelijk op te nemen is het gemonteerde eind resultaat vaak “kaal” Allerlei elementen missen of zijn ondervertegenwoordigd in geluid. Het toevoegen van geluid zoals omgeving sferen, geluidseffecten en soms ook abstracte geluiden om bepaalde effecten te bereiken heeft als doel om samen met de dialoog een compleet en rijk geluidsbeeld te creëren dat past bij het beeld. Ook kunnen geluidseffecten worden gebruikt om informatie toe te voegen aan de film die bijvoorbeeld buiten beeld plaatsvind.
4 – Foley: Ook voetstappen, bewegingen en handelingen zijn vaak niet of nauwelijks of niet consistent te horen in het set geluid. Een foley artiest maakt terwijl hij of zij naar het beeld kijkt dit soort elementen na, ook weer om samen met dialoog en fx een rijk geluidsbeeld te creëren. Een professionele foley artiest kan ongeveer 15 minuten film van geluid voorzien op een dag. Dit gebeurd in een gespecialiseerde foley studio waar behalve een breed scala aan materialen en attributen ook een akoestisch passende opname gemaakt kan worden. Door met meerder microfoons op te nemen kan de juiste diepte worden gereconstrueerd om perfect bij het set geluid te passen. Ook als de film later aan en land wordt verkocht dat de gewoonte heeft een film in zijn eigen taal in te spreken, is foley essentieel om alle gaten die ontstaan in het geluid door het weglaten van de originele stemmen op te vullen.
5 – Muziek: Afhankelijk van het soort productie maakt een componist muziek op maat. Dit gaat vaak in overleg met regisseur en producent en pas als de muziek is goed gekeurd, opgenomen en gemixt wordt het bij de andere elementen geplaatst. Soms is het dan perfect maar soms blijkt dat in combinatie met alle andere elementen en op groot scherm het toch net even anders werkt. Het kan dan nodig zijn om nog in de muziek te monteren. Meestal wordt de muziek in meerdere lagen aangeleverd. Dit noem je STEMS. Alle stems samen klinken als de mix zoals gemaakt door de componist, maar geeft mij de mogelijkheid om in de mix bijvoorbeeld een element dat de verstaanbaarheid in de weg zit zachter te zetten zonder alle muziek zachter te hoeven zetten. Ook als montage in de muziek nodig is kan je veel beter monteren door het gebruik van stems.
6 – Pre mix: Vaak worden de losse onderdelen al zo gemonteerd en eventueel gemixt dat het autonoom al klopt. Door alle elementen te pre mixen begin je de hoofd mix al met geluidsbeeld dat in de buurt komt van het eindresultaat.
7 – Mix: Als alle ingrediënten naar tevredenheid zijn, wordt er een mix gemaakt. De balans en de kleur wordt bepaald, maar ook kunnen keuzes worden gemaakt door bijvoorbeeld voor een scene al het geluid weg te halen behalve de muziek en de ademhaling. Hierdoor kan er een gewenste abstractie ontstaat. In de mix wordt ook het concept zoals bedacht in stap 1 uitgevoerd. Nu is ook het moment om de film als groot geheel te controleren. Uiteraard is al in alle andere stappen nagedacht over de grote lijnen en bogen in de film, maar nu alles samen komt kan dit verfijnt worden. Het is ook zeer nuttig om als de mix bijna af is met een select gezelschap in een bioscoop te gaan kijken. Het feit dat je in het donker, zonder afleiding en van het begin tot het eind in 1 stuk de film “ervaart” kan nuttige inzichten geven. Technisch is dit tegenwoordig goed mogelijk, en kan zonder al te veel extra moeite een test DCP (Digitale Cinema Print) worden gemaakt die in de meeste bioscopen te bekijken is.
8 – Mastering: Als de mix klaar is dan wordt deze vast gelegd in het juiste bestand en formaat. In het geval van een bioscoop film wordt er een DCP mix geleverd die het beeld bedrijf onder het definitieve beeld zet waarna zij een DCP leveren die de bioscopen in gaat.
9 – Delivery Items: Een producent heeft vaak allerlei bestanden van beeld en geluid nodig om met de film mee te geven bij verkoop. Daarom maken we naast de DCP mix ook andere versies. De film wordt onder andere in minimaal 3 losse stems geleverd (dialoog, fx en muziek) maar vaak is er ook sprake van een TV mix, BluRay Mix, DVD mix, EPK mix (dit zijn een aantal momenten uit de film geselecteerd voor vertoning in de pers) en een M&E. Dit is een versie van de film waarin alle stemmen zijn weggelaten en de gaten die dat laat netjes zijn opgevuld. Als de film wordt verkocht aan een land dat de gewoonte heeft een film na te synchroniseren dan is dit nodig.